"Geachte voorzitter, college, raadsleden, commissieleden en aanwezigen,
We zijn hier bijeen om de begroting te bespreken en -hopelijk- vast te stellen.
Laten we – na een aantal pittige woorden van voorgaande sprekers- niet vergeten dat we in een prachtige gemeente wonen. Gemaakt en gevormd door vele vrijwilligers, initiatieven en verenigingen.
Ik wil beginnen met een woord van dank aan de ambtelijke organisatie voor de uitstekende, leesbare vorm van de begroting. De helft van de oorspronkelijke vorm, je zou het bijna een glossy noemen. Misschien wordt het wel een collectors item.
Na zeer magere jaren, met bezuinigen tot op het bot, is er nu iets meer ruimte. We hebben een gezondere financiële positie, een weerstandsratio van ruim voldoende, een stelpost van 1,7 miljoen als buffer voor tegenvallers. Dat lijkt ons ook verstandig, terugkijkend naar welke tegenvallers er de afgelopen jaren op ons pad kwamen. Er was en ís nogal wat turbulentie, daar hoef je – schrale troost - niet eens voor in een vliegtuig te zitten. We moeten voorzichtig zijn en blijven, het zijn onzekere tijden.
Corona werkte ontwrichtend. We hebben direct of indirect nog steeds last van de gevolgen. Ouderen raakten in isolement, mensen moesten afscheid nemen van geliefden zonder fysiek nabij te kunnen zijn, een deel van de kinderen kreeg een extra onderwijsachterstand. En nu zien we dat jongeren en vooral jonge vrouwen kampen vaker met depressieve gevoelens. Daar is 9 maanden geleden de oorlog in Oekraïne bijgekomen, de vluchtelingencrisis, de stikstofcrisis, de woningcrisis, de energiecrisis. En natuurlijk de voortdenderende klimaatcrisis. Kunnen we het woord crisis nog horen? Gaan we vechten, vluchten of bevriezen- dit zijn de 3 basisreacties die mensen kunnen hebben. En als we vechten, kan daar een geweldige sociale cohesie en verbondenheid uit voortkomen. Er kunnen goede krachten ontstaan.
Of laten we ons leiden door sluimerende gevoelens van onvrede en wantrouwen, of worden we onverschillig? Dat laatste, alstublieft, toch vooral niet. Ze vormen in onze ogen een gevaar voor de democratie.
De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen 2022 was met 50,9 procent historisch laag landelijk gezien. Tiel zat daar nog onder, met 41,6 procent. Het lijkt ons daarom een goed idee als we de Rekenkamer een onderzoek laten doen naar de redenen hiervan. We willen ze daarin nadrukkelijk vragen om concrete actiepunten ter verbetering mee te geven waar wij en de gemeente mee aan de slag kunnen.
Nog even terugkomend op Corona, het enige lichtpuntje aan Corona was, dat er geen vuurwerk mocht worden afgestoken tijdens de jaarwisseling. En dat wij onze jaarlijkse traditie niet van stal hoefden te halen; een vuurwerkverbod in Tiel. We hopen dat we het er eens goed over kunnen hebben in februari met elkaar. En dat we in de tussentijd niet te maken krijgen met vuurwerktoerisme en knalrecreatie, aangezien steeds meer andere gemeentes wel aan vuurwerk-verboden doen.
In de begroting die voorligt is o.a aandacht voor talentontwikkeling voor jongeren, duurzaamheid en de Global goals, participatie, creativiteit en wonen. In onze ogen een gezonde balans tussen idealisme en realisme.
- Idealisme; we werken in Tiel aan de energie-transitie. Realisme: onze warmtevoorziening in Tiel-West in eigen hand, en niet in de hand van een grillige dictator.
- Idealisme: we werken toe naar een volledig circulaire wereld. Realisme: het afval scheiden in Tiel gaat goed, we zaten in 2020 met 80 kg restafval onder het landelijke gemiddelde van 170 kg.
- Idealisme: in Tiel alleen planten zonder pesticiden of bestrijdingsmiddelen. Realisme: tijdens het vervangen van de gemeentelijke planten wordt waar dit kan met biologisch opgekweekt plantgoed gewerkt.
- Vooruit, nog eentje dan; idealisme: alle auto’s rijden vanaf nu fossielvrij. Realisme; we dienen een ‘vroemvroem’ motie in om de banden van voertuigen gratis op spanning te houden. Onderspanning zorgt voor extra kost extra brandstof en elektriciteit, meer CO2 uitstoot, extra slijtage en daarmee extra fijnstofuitstoot en een verminderde rijveiligheid. (Zie downloads onderaan voor de motie incl. kaartbijlage)
In Tiel leven 900 kinderen onder de armoedegrens, is het aandeel jongeren met jeugdhulp bijna 2 maal zo groot als het landelijke gemiddelde. Een grote zorg. Hoe komen we uit ‘de cirkel van armoede’, waarin mensen met het meeste problemen; psychisch, sociaal, fysiek, vaak analfabeet, het meeste formulieren moet invullen om hulp te krijgen en dit vaak niet kunnen omdat ze bezig zijn met, juist, overleven? Je zou er moedeloos van worden.
We zijn blij dat we in Tiel vele instanties hebben die zich hier actief voor inzetten. Dat we aangesloten zijn bij het landelijke actieprogramma ‘Kansrijke Start; de eerste 1000 dagen van een kind zijn allesbepalend’. Het is noodzakelijk dat we hierbij inzetten op het behouden van het ROC en het onderzoeken of we een dependance van een HBO opleiding in Tiel kunnen laten vestigen. Er ligt voor ons als politiek een uitdaging om het sociaal kapitaal te beschermen en te stimuleren.
Voorzitter, hoe dan wel? Ik citeer Suzan Doodeman en Johannes van den Akker die het boek ‘Hoe dan wel’ schreven:
